De oorsprong van retorica ligt in het oude Griekenland. Beroemde Griekse filosofen zoals Aristoteles, Plato en Isocrates wijdden zich uitgebreid aan de studie van de retorica en publiceerden de eerste geschriften over deze discipline. Retorica werd dus opgevat als een techniek of theorie op basis waarvan expressieve monologen werden geformuleerd en uitgesproken. Ook andere grote denkers en politici en opgeleide burgers maakten gebruik van retoriek om overtuigend te argumenteren in volksvergaderingen, om de meerderheid voor zich te winnen en zo hun sociale of politieke doelen te bereiken. In het oude Rome was de kunst van het redeneren ook een centraal educatief onderdeel voor de burgers uit de hogere klassen. Sprekers als Quintilianus of Cicero legden zich toe op de diepgaande studie van de retorica, ontwikkelden het concept verder en beïnvloedden uiteindelijk de manier van spreken in het openbaar enorm. In zogenaamde retorische scholen onderwezen ze de kunst van het spreken en stelden ze hun studenten in staat om spreekvaardigheid toe te passen in monologen tijdens rechtszittingen, in de Senaat of voor het volk. Op deze manier werd retorica bewust theoretisch geleerd en in de praktijk toegepast.

In de Middeleeuwen veranderde het belang van retorica aanzienlijk. De theorie werd nog steeds onderwezen op scholen, maar werd praktisch vrijwel uitsluitend toegepast in een religieuze context. Priesters maakten gebruik van de discipline om de gelovigen te overtuigen in preken en om hun eigen standpunt te beargumenteren in theologische discussies, en retoriek werd nu ook gebruikt in geschriften.

Tot de moderne tijd werd de theoretische retorica steeds minder belangrijk. Hoewel we vandaag de dag nog steeds - deels onbewust - gebruik maken van de systematiek van retorica, zowel in presentaties als nu ook in dialogen, en al vroeg leren hoe we het beste kunnen presenteren, is het leren van de theorie van "retorica" beperkt tot het gebruik van stijlmiddelen.

Werd retoriek vroeger vooral bewust gebruikt door sprekers, tegenwoordig wordt het op bijna elk gebied van het leven gebruikt. Het is al een integraal onderdeel van het spraakonderwijs op school. Hoe presenteer ik de inhoud van de toespraak zo aantrekkelijk en competent mogelijk? Hoe kan ik het beste de aandacht van de geadresseerden trekken? Dit alles wordt op zijn laatst op de middelbare school aangeleerd. Vooral voor het beroepsleven is het beheersen van de spreekvaardigheid onmisbaar. Communicatie is van groot belang in onze sterk genetwerkte wereld en wordt door werkgevers in de meeste beroepen geëist als een essentiële zachte vaardigheid. Dit betekent niet alleen dat je jezelf goed moet kunnen verkopen in een sollicitatiegesprek, maar ook dat je gesprekken met klanten en zakenpartners op een professionele manier moet kunnen voeren. Voor specialisten en managers is retoriek daarom een cruciale vaardigheid voor professionele vooruitzichten. Maar retoriek speelt ook een rol in het privéleven buiten het professionele leven. Namelijk wanneer we onderweg zijn in sociale media, waar we berichten en video's maken en publiceren en ons zo uiten naar anderen.

Er zijn veel theorieën en modellen op het gebied van retorica. Door de eeuwen heen hebben geleerden en wetenschappers zich beziggehouden met concepten van de kunst van het redeneren en deze voortdurend verder ontwikkeld. Zelfs als je de methoden van Aristoteles en andere oude Griekse academici tegenwoordig alleen nog maar tegenkomt in de context van speciale studiecursussen en bijscholing, dan nog wijzen ze de weg in de praktijk. Het 5-pijlermodel bijvoorbeeld, dat zich richt op de stem, het lichaam, het oproepen van emoties, de spreekstijl en het eigen effect op het publiek, wordt ook in de praktijk gebruikt. Uit alle onderzoeken is gebleken dat de volgende criteria bijzonder belangrijk zijn:

Boodschap & gespreksinhoud als basis van oratorium.

De basis voor het overtuigen van de luisteraar in gesprekken is nog steeds wat er gezegd wordt. Als iemands argumenten onlogisch of saai zijn, is het erg onwaarschijnlijk dat de gesprekspartner zal reageren op het onderwerp, laat staan het eens zal zijn met het standpunt. Overtuigende argumenten zijn daarom van groot belang. Voor de ontwikkeling hiervan wordt vandaag de dag nog steeds de "retorische driehoek" gebruikt die bestaat uit de punten ethos, pathos en logos. Volgens deze driehoek moeten argumenten de volgende kenmerken hebben:

• Ethos (geloofwaardigheid): Argumenten moeten authentiek zijn.
• Pathos (emotionaliteit): Argumenten moeten emoties oproepen.
• Logos (logica): Argumenten moeten coherent gerechtvaardigd zijn.

Toonhoogte, volume & snelheid van spreken

De toon maakt de muziek. Dit geldt ook als je niet tegen mensen spreekt, maar waar ze bij zijn. In een professionele context, bijvoorbeeld, wil je serieus en zelfverzekerd overkomen om serieus genomen te worden en als competent beschouwd te worden. Een sterke, zelfverzekerde stem benadrukt wat er gezegd wordt, terwijl een zachte, trillende stem onzekerheid uitstraalt. Ook zal iemand die te verveeld of overgemotiveerd klinkt minder succesvol zijn dan iemand die vriendelijk maar vastberaden spreekt. Met de juiste toonhoogte, een passend spreekvolume en een aangenaam spreektempo word je niet alleen begrepen, maar straal je ook zelfvertrouwen uit. Het publiek zal je speech kunnen volgen en hangt idealiter letterlijk aan je lippen.

Retorische stijlmiddelen: overtuigen met metaforen, vergelijkingen en hyperbolen

Het verwoorden van je argumenten is een essentieel onderdeel van retoriek. Het kiezen van de juiste woorden speelt een grote rol bij het overtuigend presenteren van argumenten aan het publiek. Het gebruik van stijlmiddelen is bijzonder nuttig. Retorische middelen zoals metaforen, hyperbool en antithese kunnen worden gebruikt om uitspraken effectief te verfraaien.

Gebruik pauzes om uitspraken effectief te maken

Spraak is zilver, stilte is goud. In retorica geldt een gezonde mix van beide. Om overtuigend te zijn, is het belangrijk dat de persoon tegenover je kan volgen wat er gezegd wordt. Om te voorkomen dat tijdens de mondelinge presentatie de draad kwijtraakt omdat er te veel informatie in één keer wordt gegeven, moeten sprekers in hun presentaties zinvolle discussiepauzes inlassen. Naast een logische verdeling van de toespraak in inleiding, hoofdgedeelte en conclusie, moet er tijdens de voorbereiding voor gezorgd worden dat er ruimte is voor pauzes.

Gebaren, gezichtsuitdrukkingen en lichaamshouding: lichaamstaal

Hoewel retoriek voornamelijk verwijst naar taalkundige factoren, omvat het ook lichaamstaal. Als spreker overtuig je niet alleen met je inhoud en stem, maar ook met je houding, gebaren en gezichtsuitdrukkingen. Geef je uitspraken meer nadruk en jezelf een meer zelfverzekerde en professionele uitstraling door een open houding aan te nemen en rechtop en kalm te staan. Let ook op je gelaatstrekken en houd oogcontact. Zo zoek je toenadering tot je toehoorders en onderstreep je je soevereiniteit.

Als je retoriek onder de knie hebt, kun je jezelf zelfverzekerder presenteren in zowel privé- als professionele gesprekken en je zorgen of standpunt beter vertegenwoordigen:

• Misverstanden voorkomen: Wie zijn ideeën en gedachten duidelijk en ondubbelzinnig kan verwoorden, vermijdt dat de toehoorders de inhoud verkeerd opvatten.
• Overtuigen: Met een logische en emotionele presentatie van de eigen argumenten en standpunten kunnen andere mensen beïnvloed en overtuigd worden.
• Zelfvertrouwen vergroten: Mensen zien welsprekendheid vaak als een kenmerk van zelfvertrouwen. Degenen die zichzelf overtuigend presenteren worden door hun tegenhangers direct als professioneler gezien, wat op zijn beurt hun eigenwaarde en zelfvertrouwen kan vergroten.
• Carrièremogelijkheden verbeteren: Vooral in de verkoop is overtuigingskracht van groot belang. Als je goed kunt praten en andere mensen kunt inspireren, opent dat deuren naar spannende professionele uitdagingen.
• Persoonlijke ontwikkeling: Als je intensief aan je eigen welsprekendheid werkt, train je niet alleen je communicatievaardigheden, maar oefen je ook kritisch denken en het vermogen om te reflecteren. Op deze manier kunnen eventuele zwakke punten worden omgezet in sterke punten.

Het begrip retorica is stevig verankerd in de geschiedenis en heeft eeuwenlang standgehouden. Gebaseerd op de inzichten van Aristoteles, Quintilianus en andere bekende figuren uit de Griekse en Romeinse oudheid, maar ook van geleerden uit latere tijdperken, maken we vandaag de dag nog steeds gebruik van de vaardigheden van het redeneren. Mensen die een goede spraakopleiding hebben genoten en de kunst van het spreken beheersen, kunnen zichzelf zelfverzekerd en met aplomb presenteren en de geadresseerden van hun toespraken op een doordachte manier overtuigen van hun bedoelingen. Het vermogen om toespraken te houden kan je dus zowel privé als professioneel van pas komen en je helpen om je doelen op een efficiënte manier te bereiken. Naast de inhoud en de taalkundige vorm van je eigen uitspraken, spelen ook aspecten als de toon van je stem, lichaamstaal en het inlassen van pauzes in een gesprek een belangrijke rol. In de theoretische kunst van het redeneren worden de 5 stadia van een toespraak vandaag de dag nog steeds gebruikt om gebruikers op weg te helpen naar een succesvolle toespraak. In ons retoricaseminar ondersteunen we je bij het ontwikkelen van je spreekvaardigheid en bereiden we je voor op professionele uitdagingen.